Płyta gazowa czy indukcyjna, które rozwiązanie jest bardziej opłacalne?

Kuchenki gazowe, które jeszcze do niedawna dominowały w naszych domach, to wynalazek sprzed prawie 200 lat. Pierwszą kuchenkę gazową, jaką można było kupić w sklepie, stworzył, początkowo na własne potrzeby, Anglik James Sharp, pracownik gazowni w Northampton. Jego głównymi odbiorcami w pierwszym okresie niewielkiej zresztą produkcji były głównie hotele, dla których ważna była wydajność stanowisk do gotowania i pieczenia, jaką te nowe urządzenia zapewniały.

Pierwotnie koncepcja kuchenek gazowych była nieco inna niż obecnie. Nie było rusztu, na którym stawiamy naczynia, ale specjalne haki, gdzie podwieszano, np. mięso do pieczenia w bezpośrednim ogniu lub też zawieszano garnki.

Bliski współczesnemu typ kuchenki gazowej, składającej się oddzielnego piekarnika z półkami i z górnej płyty z palnikami do gotowania, na której można było ustawiać garnki, zapoczątkował opatentowany w 1852 roku piekarnik gazowy Bower.

Z tego krótkiego rysu historycznego widać, że uważane dziś za tradycyjne kuchenki gazowe dominowały na rynku przez ponad 150 lat, a więc bardzo długo. W tym czasie udało się dokładnie poznać ich najważniejsze wady i zalety. Przez te wszystkie lata oczywiście zmieniały się one diametralnie: unowocześniono konstrukcję, pracowano także nad ich wyglądem, tak aby spełniały wszystkie wyzwania współczesnego designu. Poprawiono też bezpieczeństwo, które wynika z użycia łatwo wybuchowego gazu ziemnego lub gaz LPG (mieszanina propanu z butanem).

Współczesne kuchenki (płyty) gazowe

Choć jak wspomniałem, płyty gazowe są stosowane w naszych domach od ponad 150 lat, te, które możemy kupić obecnie w sklepach, są nowocześniejsze od swoich pierwowzorów. Nie tylko wyglądają zupełnie inaczej i dużo nowocześniej, ale są też znacznie bezpieczniejsze dla użytkowników. Dobrym przykładem jest zastosowanie w nich czujników przepływowych, które są w stanie wykryć zgaśnięcie płomienia i odciąć przepływ gazu w takim przypadku. Większość współcześnie spotykanych kuchenek ma też specjalne blokady w pokrętłach. Stworzono je po to, by zabezpieczyć dom przed przypadkowym otwarciem przepływu, na przykład przez bawiące się dzieci. Działa to zwykle na tej zasadzie, że pokrętło przed przekręceniem należy dodatkowo wcisnąć.

Zalety kuchenek gazowych:

• Wiele osób uważa, że potrawy przygotowywane na kuchenkach gazowych są smaczniejsze niż na innych rodzajach kuchni. Być może z tego powodu kuchenki Innego typu, na przykład w restauracjach to jednak rzadkość.
• Ceny płyt gazowych są znacznie niższe niż innych rodzajów kuchenek. Dobrą płytę gazową można kupić już za 450 zł, te kosztujące więcej będą wyposażone w liczne funkcje dodatkowe (na przykład płomień ukryty pod płytą szklaną).
• Kuchenka gazowa działa nawet podczas awarii prądu. Jest zatem niezawodna, inaczej niż kuchenki elektryczne.
• Współczesne (starsze także) kuchenki gazowe są zdecydowanie mniej awaryjne niż ich odpowiedniki elektryczne. Wynika to z tego faktu, że jest w nich znacznie mniej elementów elektronicznych, które w zwykłej eksploatacji są bardziej narażone na popsucie.
• Niemal 100% dostępnych w sklepach garnków jest dostosowana do gotowania na kuchenkach gazowych. Tymczasem na kuchenkach indukcyjnych i elektrycznych musimy stosować specjalne garnki (ze stali ferromagnetycznych).
• Kuchenki gazowej nie zakłócają pracy urządzeń elektrycznych.

Wady kuchenek gazowych:

• Największą wadą kuchenek i płyt gazowych jest konieczność doprowadzenia instalacji gazowej i lub używania butli. Pierwsze rozwiązanie jest dość drogie, gdyż budowa instalacji gazowej wymaga odpowiednich technologii i uprawnień. Z kolei używanie butli też ma swoje wady. Wymaga dużej ostrożności, często też gaz z butli kończy się w najmniej odpowiednim momencie.
• Instalacja gazowa jest systemem dość wysokiego ryzyka i wymaga odpowiedniej dbałości. Ulatniający się z popsutej instalacji gaz może doprowadzić do poważnej katastrofy.
• Gotowanie na kuchence gazowej jest dłuższe niż na kuchenkach elektrycznych i indukcyjnych.
• W przypadku kuchenek gazowych istnieje ryzyko oparzenia, płomień jest bowiem odkryty i jest do niego bezpośredni dostęp.
• Kuchenka gazowa jest trudna w utrzymaniu czystości. Same palniki fajerki mają dość skomplikowaną budowę częstego czyszczenia, wymaga także ruszt oraz sama płyta.
• Obecna sytuacja międzynarodowa ma wpływ na ceny gazu, są one jednak nadal niższe niż ceny prądu.

Płyty indukcyjne

W ostatnich latach instalacja płyt indukcyjnych jest coraz powszechniejsza. Wbrew pozorom wpływ na to ma nie tylko sama nowoczesność czy łatwość obsługi takich konstrukcji, ale też oszczędności przy budowie nowych osiedli, gdzie po prostu nie doprowadza się już drogich w budowie i kosztownych w utrzymaniu instalacji gazowych. W wielu nowych budynkach administratorzy nie zalecają też instalacji butli gazowych. Tu przede wszystkim rolę odgrywają względy bezpieczeństwa.

Do swojego działania kuchenka z płytą indukcyjną wykorzystuje proste prawa fizyki, głównie z zakresu pól magnetycznych: pod powierzchnią (najczęściej ze szklanej płyty) znajduje się bowiem uzwojenie cewek generujących szybkozmienne pole magnetyczne. Na skutek reakcji z dnem naczyń (w efekcie indukcji prądów wirowych) następuje ich szybkie podgrzanie do wysokiej temperatury – w efekcie uzyskujemy efekt podgrzewania, podobny do tych z kuchenek gazowych, ale jednak szybszy i bardziej intensywny, co przy okazji skraca wymiernie czas gotowania.

Zalety płyt indukcyjnych:

• Choć zwykle płyty indukcyjne są przy zakupie, sporo droższe od tradycyjnych płyt gazowych (ceny wartych zakupu urządzeń zaczynają się już od 1000 do 1500 zł), to jednak inwestycja ta z czasem się zwraca. Wynika to ze znacznie większej efektywności energetycznej tego typu urządzeń. W efekcie koszt podgrzania na indukcji każdej potrawy będzie o kilka groszy niższy niż przy użyciu kuchenki gazowej. W skali roku oszczędności mogą być znaczne.
• Gotowanie na kuchence indukcyjnej jest zawsze szybsze niż na kuchni gazowej. Samo rozgrzanie spodu garnka następuje wręcz błyskawicznie.
• Gotowanie na kuchence indukcyjnej jest bezpieczniejsze niż na kuchence gazowej. Jest tu znacznie mniejsze ryzyko oparzenia, gdyż nie ma otwartego płomienia. Poza tym powierzchnia płyty jest zawsze stosunkowo chłodna – co prawda nagrzewa się ona od ciepła naczyń, ale nigdy nie osiąga temperatury płomienia. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że prawie wszystkie modele współcześnie dostępnych płyt indukcyjnych posiadają specjalne zabezpieczenie, który odcina dopływ prądu w momencie podniesienia garnka. Wpływa to nie tylko na bezpieczeństwo, ale też na zmniejszenie rachunków za prąd – nie ma bowiem ryzyka, że zapomnimy wyłączyć przepływ energii po zakończeniu gotowania.
• Bardzo proste jest utrzymanie płyty indukcyjnej w czystości. Nie ma ona żadnych występów, zakamarków, ani załamań (charakterystycznych dla kuchenek gazowych) jest to bowiem zawsze prosta, zwykle odporna na zarysowania tafla szkła.
• Płyty indukcyjne jako urządzenia elektroniczne mają zwykle wbudowanych wiele różnych programów i udogodnień - od zwykłego, ale precyzyjnego timera (np. odroczone rozpoczęcie podgrzewania), przez funkcje powolnego gotowania, roztapiania, lub bardziej zaawansowane programy dla specyficznych potraw. W codziennym użytkowaniu przyda się też funkcja pauzy oraz rozszerzane pola grzewcze – czyli możliwość postawienia garnka nie na oznaczonym polu, ale na dowolnym miejscu płyty. Dla osób energooszczędnych ważna będzie funkcja „eco”, która przy ustawionym timerze odcina prąd jeszcze przed zakończeniem podgrzewania, wykorzystując w pełni to, że naczynie jest na tyle gorące, by podtrzymać proces gotowania bez zewnętrznego źródła energii. Ci, którym zależy na szybkości, powinni wybrać płytę z polem „booster”, służącym do najszybszego podgrzewania (przyda się przy gotowaniu wody na kawę lub herbatę).

Wady płyt indukcyjnych:

• Najpoważniejszą wadą płyt indukcyjnych jest to, że nie mogą ich używać osoby z rozrusznikami serca - płyta taka generuje spore pole magnetyczne, które może zakłócać pracę tego typu urządzeń. Warto też pamiętać, że na płycie nie wolno kłaść kart kredytowych, gdyż mogą zostać w ten sposób rozmagnesowane.
• Płyty indukcyjne do prawidłowego działania potrzebują specjalnych garnków z dnem ze stali ferrytowej. Jeszcze kilka lat temu ich koszt był bardzo wysoki, jednak obecnie można je kupić w sklepach nawet za 50-100 zł. Garnki, które nadają się do używania na płytach indukcyjnych, są oznaczone w odpowiedni sposób.

Oznaczenia na garnkach dotyczące sposobu użytkowania

• Jeśli kupujemy płytę indukcyjną połączoną z piekarnikiem, pełną moc działania uzyskamy po podłączeniu do napięcia 400V (czyli tzw. „siły”). Niestety, w bardzo wielu, zwłaszcza starszych blokach mieszkalnych, tego typu napięcie jest po prostu niemożliwe do uzyskania. Nie ma, tam bowiem odpowiedniej instalacji elektrycznej. Trzeba to koniecznie sprawdzić przed zakupem. Kuchenka indukcyjna bez „siły” będzie w wielu przypadkach działać, ale jednak nie tak dobrze, jak mogłaby.
• Dla wielu osób wadą płyt indukcyjnych może być też ich początkowa cena. Jest ona z reguły dwukrotnie wyższa niż w przypadku kuchenek gazowych.

Gaz czy indukcja. Co się bardziej opłaca?

Wiele osób przy budowie domu lub zakupie mieszkania zastanawia się nad tym, jakie rozwiązanie do podgrzewania posiłków zastosować w kuchni. Pierwsze z czym musimy się zmierzyć to koszt zakupu sprzętu. W przypadku płyt indukcyjnych jest on znacznie wyższy, co wiele osób może od razu zniechęcić.

Okazuje się jednak, że kuchenki indukcyjne mogą być oszczędne, także bardziej efektywnie wykorzystują energię. O ile rzeczywista efektywność płyt gazowych sięga najwyżej 40-50% (ucieka 50-60% generowanego ciepła), to w przypadku płyt indukcyjnych ta pierwsza wartość wynosi nawet 85 do 95%. Tracimy zatem jedynie 5-15% wytworzonego ciepła. W efekcie, choć gaz jest nadal tańszy od prądu, rzeczywiste rachunki są bardzo podobne, a nawet niższe w przypadku płyt indukcyjnych. Wiele zresztą zależy od tego, jak często i jak dużo gotujemy. Choć nominalna moc płyt indukcyjnych jest bardzo wysoka, to jednak zużywają one niewiele prądu i najczęściej przez krótki czas.

Wśród głównych zalet gotowania na płytach indukcyjnych wymienia się też czas. Jest to niezaprzeczalny fakt. Gotowanie tej samej potrawy na płycie indukcyjnej może zająć nawet 30% mniej czasu niż na tradycyjnej płycie gazowej – nie pozostaje to bez wpływu na końcowe koszty użytkowania.

Tomasz Sławiński