Tymczasem nie trzeba panikować - w wiÄ™kszoÅ›ci przypadków utracone dane da siÄ™ jeszcze odzyskać. Ale po kolei…
Zamiast odzyskiwać już utracone dane Å‚atwiej chronić te, do których dostÄ™p jeszcze mamy
Zanim przedstawiÄ™ sposoby na ratowanie uszkodzonych magazynów danych, warto wspomnieć o tym, że najlepszÄ… metodÄ… na ochronÄ™ ważnych informacji jest ich duplikowanie jeszcze wtedy, gdy mamy do nich Å‚atwy dostÄ™p – chociażby poprzez tworzenie kopii zapasowych na innych noÅ›nikach.
WiÄ™kszość systemów operacyjnych, zarówno dla komputerów PC, jak i macOS na maszynach iMac ma wbudowane programy do tworzenia kopii bezpieczeÅ„stwa i kopii zapasowych danych. UaktywniajÄ… siÄ™ one, gdy w systemie jest wiÄ™cej niż jeden dysk, gdyż tylko taka kopia – na osobnym urzÄ…dzeniu – ma sens. JeÅ›li raz skonfigurujemy tworzenie kopii, system bÄ™dzie je tworzyÅ‚ w tle, bez naszego udziaÅ‚u, bÄ™dziemy wiÄ™c mogli o tym zapomnieć i zajmować siÄ™ ważniejszymi sprawami. TakÄ… rezerwÄ™ bezpieczeÅ„stwa najlepiej tworzyć na dysku zewnÄ™trznym, który w razie potrzeby można Å‚atwo przenieść do innego komputera. MogÄ… to też być dyski dziaÅ‚ajÄ…ce w domowej sieci Wi-Fi, wówczas dostÄ™p do nich zyskajÄ… także i inne domowe komputery.
Tworzenie kopii zapasowych to najprostsza i najtaÅ„sza metoda na zabezpieczenie wrażliwych danych przed ich utratÄ…. W momencie awarii gÅ‚ównego komputera czy samego tylko noÅ›nika można je bezproblemowo i szybko odtworzyć na innym urzÄ…dzeniu.
W tym momencie nie warto już tworzyć kopii zapasowych poprzez zapisywanie danych na pÅ‚yty CD lub DVD. Kolejne firmy – w obliczu szybkiego wzrostu popularnoÅ›ci póÅ‚przewodnikowych pamiÄ™ci przenoÅ›nych rezygnujÄ… z ich produkcji i może siÄ™ tak stać, że za kilka lat nie bÄ™dzie gdzie tych pÅ‚yt odczytać. Za to zupeÅ‚nie nowym i coraz popularniejszym sposobem ochrony ważnych plików jest backup w chmurze. UsÅ‚ugi przechowywania danych i tworzenia automatycznych kopii oferujÄ… zarówno producenci wielu urzÄ…dzeÅ„ - ze smartfonami na czele, jak i duże firmy ogólnotechnologiczne, na przykÅ‚ad Microsoft (OneDrive). Chmura jest o tyle dobrym rozwiÄ…zaniem, że nie musimy siÄ™ martwić żadnym dodatkowym sprzÄ™tem - wszystko przesyÅ‚a siÄ™ przez internet na serwery firmy, która Å›wiadczy tÄ™ usÅ‚ugÄ™. Gdy już z niej korzystamy - i odpowiednio czÄ™sto wykonujemy kopiÄ™ zapasowÄ… danych - nie musimy siÄ™ niczym wiÄ™cej przejmować.
Co się może wydarzyć?
Kopie zapasowe - choć Å‚atwe w konfiguracji i wdrożeniu nie cieszÄ… siÄ™ popularnoÅ›ciÄ… użytkowników komputerów. Robi je tylko niewielki procent z nas – tym samym wiÄ™kszość jest ciÄ…gle narażona na przypadkowÄ… utratÄ™ danych, Co może jÄ… spowodować?
Mechaniczne uszkodzenie dysku twardego
To z punktu widzenia odzyskiwania danych sytuacja najgroźniejsza i najmniej korzystna. Dla przykÅ‚adu - fizyczne uszkodzenie dysku twardego HDD czÄ™sto pociÄ…ga za sobÄ… nieodwracalne zniszczenie zamontowanych w nim talerzy, na których sÄ… zapisywane wszystkie dane.
Dyski talerzowe sÄ… urzÄ…dzeniami bardzo delikatnymi a przez to podatnymi na uszkodzenia powstajÄ…ce w wyniku wstrzÄ…sów i upadków, ale też na skutek niszczÄ…cego dziaÅ‚ania kurzu. Najczęściej zdarza siÄ™ tak, iż w efekcie wstrzÄ…su iglica odczytujÄ…ca dane przemieszcza siÄ™, rysujÄ…c powierzchniÄ™ zapisu magnetycznego i tym samym rujnujÄ…c caÅ‚Ä… strukturÄ™ urzÄ…dzenia. W efekcie noÅ›nik staje siÄ™ niezdatny do odczytu nawet przy użyciu profesjonalnego sprzÄ™tu. Takie zupeÅ‚nie nagÅ‚e zdarzenia sÄ… jednak rzadkoÅ›ciÄ…. Częściej bywa tak, że dysk daje znać, iż jego „życie” dobiega koÅ„ca, zwykle zwiÄ™kszonÄ… gÅ‚oÅ›noÅ›ciÄ… pracy. Gdy z dysku dobiegajÄ… jakiekolwiek niepokojÄ…ce odgÅ‚osy lub wibracje, należy natychmiast wyÅ‚Ä…czyć komputer i zanieść sprzÄ™t do serwisu.
JeÅ›li dysk ulegnie fizycznemu uszkodzeniu - na przykÅ‚ad w efekcie zalania, nie warto uruchamiać go na wÅ‚asnÄ… rÄ™kÄ™, tym bardziej nie należy samodzielnie sprawdzać, czy dysk jest caÅ‚y, czy nic w nim nie stuka itp. To wtedy wÅ‚aÅ›nie, podczas takich prób dochodzi do najcięższych uszkodzeÅ„ mechanicznych powodujÄ…cych ich nieodwracalność. JeÅ›li dysk nie dziaÅ‚a – trzeba go przekazać specjalistom, w żadnym wypadku nie można go rozkrÄ™cać i „naprawiać” na wÅ‚asnÄ… rÄ™kÄ™.
Przypadkowe skasowanie danych z HDD
Choć wyglÄ…da groźnie, jest zwykle jednÄ… z Å‚atwiejszych do naprawienia „wpadek” z plikami. Pod warunkiem że do „kasowania" nie użyliÅ›my specjalnych programów zacierajÄ…cych Å›lady. Na ogóÅ‚ zasada jest taka, że pliki skasowane z poziomu systemu operacyjnego nadal sÄ… na dysku, lecz już niewidoczne w zwykÅ‚ym trybie. By pliki caÅ‚kowicie i nieodwracalnie zniknęły, należaÅ‚oby je ponownie nadpisać – co zresztÄ… można zrobić za pomocÄ… specjalistycznego oprogramowania lub narzÄ™dzi wbudowanych w system (opcja dostÄ™pna na przykÅ‚ad w macOs). JeÅ›li wiÄ™c coÅ› przypadkowo skasujemy, nie warto popadać w przerażenie – dane, dopóki nie zastÄ…pimy ich innymi, sÄ… Å‚atwe do odzyskania.
Ransomware
To stosunkowo nowe zagrożenie i niestety jedno z cięższych. CyberprzestÄ™pcy rozsyÅ‚ajÄ… groźne maile stylizowane na wiadomoÅ›ci wysÅ‚ane od budzÄ…cych zaufanie firm – operatorów telekomunikacyjnych, dostawców energii, banków. Wystarczy kliknąć link zaÅ‚Ä…cznika do takiej poczty, by uruchomić oprogramowanie, które zaszyfruje nam dyski (a sam cyberprzestÄ™pca zażąda okupu za odblokowanie). W takim przypadku – zwÅ‚aszcza jeÅ›li haker zastosowaÅ‚ jakiÅ› skomplikowany algorytm szyfrujÄ…cy, odzyskanie danych jest praktycznie niemożliwe, a jeÅ›li już to bardzo kosztowne. W takiej sytuacji ratunkiem jest wyÅ‚Ä…cznie przywoÅ‚ywany wczeÅ›niej backup.
Gdy zawodzi dysk, dobrze szukać pomocy u specjalistów
Czy można odzyskać dane na własną rękę?
W wielu przypadkach, gdy nie doszÅ‚o do fizycznego uszkodzenia dysku – tak. Można w tym celu skorzystać ze specjalistycznego oprogramowania, także bezpÅ‚atnego dostÄ™pnego w sieci. Jednym z najpopularniejszych jest program Recuva, który pozwala przywrócić skasowane archiwa, dokumenty, zdjÄ™cia cyfrowe, a także pliki audio i wideo. Program ten jest stosunkowo prosty w obsÅ‚udze nawet dla osób bez doÅ›wiadczenia w tym zakresie, jednak nie polecaÅ‚bym samodzielnego odzyskiwania danych osobom, które siÄ™ na tym nie znajÄ…. Lepiej (i bezpieczniej) w takich wypadkach skorzystać z usÅ‚ug specjalistów.
Jest też dostÄ™pne darmowe oprogramowanie do bardziej specyficznych zadaÅ„, odzyskujÄ…ce, chociażby same zdjÄ™cia. PrzykÅ‚adem takiej aplikacji jest Digital Image Recovery - aplikacja ta pozwala przywrócić usuniÄ™te fotografie z komputera, dysku USB, a nawet z aparatu cyfrowego. SÄ… też programy do odzyskiwania plików stworzonych w pakiecie biurowym Office, chociażby aplikacja Easy Office Recovery.
A co z dyskami SSD?
Odzyskiwanie danych z dysków SSD jest możliwe, ale niestety nie ze wszystkich. Wiąże siÄ™ to z zupeÅ‚nie odmiennÄ… niż w przypadku HDD budowÄ… noÅ›ników, a to utrudnia, a czasem po prostu uniemożliwia ich ponowny odczyt, nawet w warunkach laboratoryjnych. Na ogóÅ‚ zasada jest taka, że szanse na ponowny odczyt utraconych danych istniejÄ… w dyskach SSD z interfejsem SATA (także SATA M.2), natomiast jeszcze (na razie) nie odzyskuje siÄ™ danych z szybkich dysków SSD z interfejsami PCIE oraz NVMe.
PrzyczynÄ… problemów z odzyskiwaniem danych z dysków SSD jest to, że wbudowane w nie kontrolery szyfrujÄ… zapis sprzÄ™towo, a to wydatnie zmniejsza szansÄ™ na ich późniejsze „odkodowanie”. Do tego dyski póÅ‚przewodnikowe zużywajÄ… siÄ™ w trakcie pracy – można na nich dokonać jedynie okreÅ›lonej iloÅ›ci zapisów, a po wykorzystaniu tego limitu (nazywanego TBW) stajÄ… siÄ™ one po prostu niezdatne do użytku (na szczęście nowoczesne dyski SSD ostrzegajÄ…, że zbliża siÄ™ ten moment poprzez stosowne komunikaty w systemie). Wraz z wrażliwoÅ›ciÄ… na przerwy w dostÄ™pie do zasilania – które w pierwszych dyskach tego typu powodowaÅ‚y samoistne znikanie danych w przypadku niepodÅ‚Ä…czenia do prÄ…du przez dÅ‚uższy czas (kilka miesiÄ™cy), powszechnie uważa siÄ™, że dyski SSD nie sÄ… też dobrym wyborem do tworzenia backupu. NajÅ‚atwiej odzyskać dane z SSD, jeÅ›li uszkodzeniu nie ulegnie sam sektor zapisu danych, ale jedynie firmware (czyli oprogramowanie kontrolujÄ…ce pracÄ™ dysku).
Ile kosztuje odzyskiwanie danych z dysków?
W tej chwili odzyskiwanie danych z dysków to koszt od kilkuset zÅ‚otych za przypadkowo skasowane dane na sprawnym dysku, po kilka tysiÄ™cy zÅ‚, jeÅ›li dysk ulegÅ‚ fizycznemu uszkodzeniu na przykÅ‚ad wskutek zerwania gÅ‚owicy. Odzyskiwanie danych z SSD jest relatywnie drogie i oscyluje zazwyczaj w górnych granicach tego, co pÅ‚acimy w przypadku HDD.
Warto przy okazji zapamiÄ™tać, że specjalistyczne serwisy odzyskujÄ…ce dane potrafiÄ… to robić nie tylko w odniesieniu do dysków komputerowych, ale też telefonów komórkowych, tabletów, pendrive’ów, wszelkiego rodzaju kart pamiÄ™ci czy wszelkich innych urzÄ…dzeÅ„ wyposażonych w pamięć masowÄ…, a nawet uszkodzonych pÅ‚yt CD i DVD. Cześć profesjonalnych serwisów odzyskujÄ…cych dane – majÄ…c Å›wiadomość tego, jak kluczowe w wielu przypadkach mogÄ… być utracone informacje – obsÅ‚uguje klientów 24h na dobÄ™ oraz oferuje ekspresowe tryby napraw. Klient za wyższÄ… opÅ‚atÄ™ uzyskuje wówczas priorytet i dużo szybsze niż standardowo rozwiÄ…zanie problemu.
Tomasz Sławiński
KOMENTARZE (1) SKOMENTUJ ZOBACZ WSZYSTKIE
JKRecovery.pl