Pojęcie elektrośmieci to koncept stosunkowo świeży. Kiedyś nie rozdzielano „resztek” po urządzeniach elektrycznych od wszystkich innych odpadków i razem lądowały one na zbiorczych wysypiskach. Wraz z pojawieniem się segregacji odpadów zaczęto jednak je oddzielać od innych rodzajów pozostałości. Wynika to z kilku powodów, wymaga tego przede wszystkim ich charakterystyka, nie są to proste odpadki, tak jak większość tego, co trafia do naszych koszy. Jest to zwykle sprzęt bardzo złożony: z wielu różnych tworzyw, materiałów i substancji chemicznych, które po przypadkowym uwolnieniu do środowiska mogłyby się stać poważnym dla niego zagrożeniem. Z tego też powodu ustalono, że tego typu odpady powinny być składowane osobno i poddane dokładnemu recyklingowi. Zwłaszcza że można z nich odzyskać wiele przydatnych komponentów. Ma to wartość nie tylko ekologiczną, ale i ekonomiczną, zwłaszcza przy coraz uboższych zasobach surowcowych takie odzyskiwanie będzie miało z czasem ogromne znaczenie gospodarcze.
Czym są elektrośmieci?
W tej chwili definicja elektrośmieci obejmuje wszystkie urządzenia elektryczne i elektroniczne, które trwale uszkodziły się lub zużyły i nie są zdatne do naprawy, a tym samym powinny zostać zutylizowane. Tego typu odpady mają nawet swoją profesjonalną nazwę: ZSEE, czyli zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Do elektrośmieci zaliczają się wszystkie urządzenia, które do sprawnego działania wymagały zasilania prądem elektrycznym z sieci lub miały zasilanie akumulatorowe oraz bateryjne.
Podział elektrośmieci
To, w jaki sposób należy utylizować elektrośmieci, jest uzależniony od tego, z jakiej grupy dany sprzęt pochodzi. Najważniejszymi cechami są tu wielkość urządzenia oraz sposób jego wykonania i przeznaczenie. I tak wyróżniamy:
Sprzęt RTV, czyli telewizory, urządzenia kina domowego, ale też elektroniczne instrumenty muzyczne (np. klawiszowe), sprzęt muzyczny – wieże, wzmacniacze, kolumny.
Wielkogabarytowy sprzęt AGD, do którego zalicza się przede wszystkim pralki lodówki zmywarki, ale też zamrażarki kuchenki, grzejniki elektryczne, klimatyzatory, piekarniki, duże wentylatory.
Małogabarytowy sprzęt AGD. Są to sprzęty bardzo podobne do poprzedniej kategorii, jednak znajdują się tu guni urządzenia mniejsze, na przykład odkurzacze, suszarki do włosów, lokówki, młynki do kawy, golarki, trymery.
Urządzenia telekomunikacyjne i informatyczne. Do tej kategorii zalicza się przede wszystkim drobny sprzęt elektroniczny, zwłaszcza ten, który pozwala na nawiązywanie połączeń z siecią i innymi użytkownikami. Do tej podgrupy zaliczamy przede wszystkim smartfony, ale też komputery stacjonarne, laptopy, tablety, palmtopy, a nawet drukarki i kalkulatory.
Ważną kategorią elektrośmieci są urządzenia oświetleniowe. Jest tam wszystko, co pozwala nam na oświetlenie domu lub mieszkania. Zaliczamy tu więc wszelkie lampki, świetlówki, żarówki, ale też i żyrandole, latarki, a nawet ozdobne oświetlenie ogrodowe lub choinkowe.
Osobną kategorię i elektrośmieci stanowią narzędzia elektryczne. Znajdują się w niej zarówno urządzenia zasilane na prąd sieci, jak i te akumulatorowe. Będą to przede wszystkim wiertarki, spawarki, lutownice, szlifierki oraz kosiarki, oraz wszelki inny sprzęt, który możemy posiadać w przydomowym warsztacie lub garażu.
Zabawki i sprzęt sportowy. Do tej grupy zaliczymy przede wszystkim wszelkie urządzenia służące do zabawy oraz rekreacji. Będą to elektryczne lalki, pluszaki, sterowane zdalnie samochodziki, ale też wszelkie automaty do gier, kolejki elektryczne. Do kategorii tej zaliczają się też drobne urządzenia typu wearables – zegarki elektroniczne, smartbandy itp.
Do rzadziej Spotykanych w naszych domach urządzeń należeć będą przyrządy medyczne (chociażby ciśnieniomierze) oraz przyrządy kontrolujące, czyli wszelkiego rodzaju czujniki (np. dymu, termostaty, regulatory ciepła).
Elektrośmieci należy utylizować w ściśle określony sposób
Jak utylizować elektrośmieci?
Najważniejsze jest, by urządzeń ze wszystkich tych kategorii nie wyrzucać wraz z innymi śmieciami. Warto pamiętać, że na przykład zepsutego plastikowego robota kuchennego nie wyrzucamy do odpadów z tworzyw sztucznych, co by sugerował materiał obudowy, a właśnie do odpadków elektryczno-elektronicznych. Tak samo zużytych żarówek nie wyrzucamy do kontenerów przeznaczonych na składowanie szkła. Bardzo ważne jest też, by pod żadnym pozorem do zmieszanych śmieci nie wrzucać baterii.
W tym momencie istnieje kilka podstawowych sposobów na pozbycie się zużytych urządzeń elektronicznych:
Możemy je samodzielnie wywieźć do specjalnego punktu składowania elektrośmieci. Tego typu miejsce znajduje się właściwie w każdej gminie i jest wyznaczone przez samorząd. Numery telefonów i adresy takich punktów można znaleźć na stronach lokalnej administracji. Na rynku funkcjonuje też wiele firm prywatnych, które się tym zajmują (zarabiając na odzyskanych w toku utylizacji materiałach).
Dość popularnym sposobem na pozbycie się niepotrzebnych i zużytych urządzeń elektronicznych, są organizowane przez lokalne władze otwarte zbiórki elektrośmieci. Tego typu eventy są organizowane co kilka miesięcy, z reguły nie rzadziej niż raz do roku. Wielu miejscach przy urzędach gminnych i miejskich istnieją stałe, niewielkie punkty, na których można pozostawiać zużyty sprzęt komputerowy lub małe AGD.
Zużyte baterie można (a nawet trzeba) oddawać do specjalnych pojemników, które są wystawione niemal w każdym większym sklepie (dyskonty, markety).
Jednym z najpopularniejszych sposobów na pozbywanie się elektrośmieci z domu, jest oddanie starego urządzenia przy zakupie nowego. Działa to na takiej zasadzie, że kupując nowy telewizor lub pralkę, możemy oddać sprzedawcy naszą starą bądź zepsutą. Możemy to zrobić samodzielnie, przywożąc zużyty sprzęt do sklepu i oddać go do specjalnego magazynu w dniu zakupu. Jeśli natomiast sprzedawca dostarcza nam sprzęt do domu, może zabrać stary tym samym transportem. Przy zakupie nowego sprzętu AGD/RTV warto sprawdzać, czy sklep nie organizuje promocji na odbiór starych i zużytych urządzeń. Często taka akcja wiąże się nawet z bonifikatami na zakup nowego sprzętu.
Jakie korzyści daje człowiekowi specjalna utylizacja elektrośmieci?
Specjalna utylizacja elektrośmieci to proces, który niesie wymierne korzyści dla środowiska i gospodarki. Polega on na usunięciu z zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego elementów, które zawierają szkodliwe substancje, takie jak ołów, rtęć, chrom czy kadm. Te pierwiastki mogą zanieczyścić glebę i wodę, a także zagrażać zdrowiu ludzi. Dlatego nie wolno wyrzucać elektrośmieci do zwykłego śmietnika, lecz należy je dostarczyć do specjalnych punktów zbiórki lub skorzystać z bezpłatnego odbioru z domu lub firmy. W zakładach recyklingowych elektrośmieci są poddawane rozbiórce i odzyskiwaniu surowców, takich jak stal, szkło, miedź, aluminium, srebro czy złoto. Te metale można wykorzystać do produkcji nowych urządzeń lub innych wyrobów. Dzięki temu zmniejsza się zapotrzebowanie na nowe surowce i oszczędza się energię. Utylizacja elektrośmieci jest więc korzystna zarówno dla ochrony przyrody, jak i dla rozwoju technologii.
Podsumowanie
W dzisiejszych czasach, kiedy coraz więcej urządzeń elektronicznych/elektrycznych kupujemy i coraz intensywniej je użytkujemy, ilość elektrośmieci stale rośnie. Zepsutego sprzętu często nie opłaca się naprawiać, więc decydujemy się na jego utylizację. Rosnąca ilość odpadów tego typu jest także pochodną planowanego postarzania produktu, czyli powszechnej strategii producentów urządzeń elektronicznych, która objawia się projektowaniem towarów o ograniczonym czasie realnego użytkowania. To oznacza, że niemal każdy sprzęt elektroniczny, który wyciągamy z pudełka, zaczyna się zużywać o wiele szybciej, niż by to wynikało z jego fizycznej trwałości. Organy nadzorcze w wielu krajach próbują z tym walczyć, ale na razie chyba niezbyt skutecznie.
Zużytych sprzętów nie powinniśmy zostawiać w nieodpowiednich miejscach. Elektrośmieci są szkodliwe dla środowiska naturalnego i to na wielu płaszczyznach. Są dowody, że przyczyniają się do powstawania zmian nowotworowych, elektroodpady są również źródłem ołowiu, który w łatwy sposób dostaje się do krwi, a następnie do najważniejszych organów w ludzkim organizmie, m.in. do wątroby. Tylko 17% elektrośmieci na świecie jest poddawanych recyklingowi. W Polsce sytuacja jest na szczęście lepsza, szacuje się, że w naszym kraju utylizacji podlega 60% e-śmieci wprowadzonych na rynek.
Tomasz Sławiński
KOMENTARZE (0) SKOMENTUJ ZOBACZ WSZYSTKIE