Numer PESEL (od Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności) to unikalny identyfikator każdego obywatela Polski (mogą się, na specjalnych warunkach, posługiwać się także przebywający tu cudzoziemcy, jeśli o niego wystąpią), który zawiera bardzo ważne informacje, między innymi o dacie urodzenia i płci posiadacza. Jest to bardzo ważna, przypisana indywidualnie każdej osobie informacja, która pozwala na korzystanie z wielu usług i praw, takich jak ubezpieczenie zdrowotne, emerytura czy głosowanie.
Jednak PESEL jest również bardzo pożądany przez osoby, które chcą wykorzystać naszą tożsamość do nielegalnych celów. Niektórzy próbują go wyłudzić, podając się za instytucje publiczne, banki czy operatorów telekomunikacyjnych. Niedawno głośna była sprawa oszustów wyłudzających dane, podających się za agentów CBA i policjantów. Inni z jego użyciem próbują włamać się do kont bankowych, przejąć oszczędności, czy zaciągnąć zobowiązania na nasze nazwisko. Dlatego należy być bardzo ostrożnym i nie podawać tego numeru nikomu, kto nie ma do tego uprawnienia lub nie jesteśmy pewni jego tożsamości. Niepozorny PESEL jest naszym prywatnym kluczem do wielu ważnych spraw i nie możemy dopuścić, aby wpadł w niepowołane ręce.
Na szczęście od 17 listopada 2023 można już – na mocy nowych przepisów – zastrzec swój PESEL (jak to zrobić wyjaśniamy w dalszej części artykułu).
Po co zastrzegać PESEL? Co to da użytkownikowi?
Zgodnie z nowym prawem, od 1 czerwca 2024 roku wszelkie instytucje, które wykorzystują numer ewidencyjny PESEL w swoich kontaktach z klientami i interesantami (chociażby w celu zawarcia umowy pożyczki bankowej, do załatwienia spraw urzędowych), będą musiały weryfikować, czy nie był on wcześniej zastrzeżony. Do tej daty co prawda pozostało jeszcze wiele miesięcy, ale numer można już teraz samodzielnie zastrzec.
Główną korzyścią z zastrzeżenia PESELu będzie uwolnienie nas od konsekwencji jego nielegalnego użycia przez osoby niepowołane. Dotychczas, jeśli ktoś wykradł nasz identyfikator i wziął na nasze nazwisko kredyt w banku lub zaciągnął jakiekolwiek zobowiązania prawne, to byliśmy zwolnieni z ich spłaty bądź realizacji dopiero wtedy, gdy udowodniliśmy, że to nie my, że ktoś inny posługiwał się naszymi danymi. Teraz, jeśli dojdzie do podobnego oszustwa, a my będziemy mieć zastrzeżony PESEL, sprawa będzie rozpatrywana na naszą korzyść niejako z automatu. Przekonywał o tym sam minister Janusz Cieszyński na konferencji prasowej, mówiąc, że „obywatele, którzy będą mieli zastrzeżony PESEL, a padną ofiarą oszustów i na skradzione im dane np. ktoś wyłudzi kredyt, nie będą musieli takiego kredytu spłacać”.
Innym pozytywem jest stworzenie specjalnego Rejestru Zastrzeżeń, który nie tylko pozwoli na zastrzeżenie, ale także na podgląd weryfikacji naszego numeru identyfikacyjnego przez instytucje, firmy, ale też i osoby prywatne. Będzie tam też dostępna historia zmian statusu numeru. Tym samym, jeśli ktoś w sposób nieautoryzowany podejmie próbę skorzystania z zastrzeżonego numeru PESEL, zostaniemy o tym — w ramach owego systemu, poinformowani.
A co utrudni zastrzeżenie PESEL?
Niestety każdy kij ma dwa końce. Nowy system przyniesie też pewne utrudnienia. Np. jeśli pójdziemy do banku w celu pobrania większej gotówki, a wcześniej zastrzeżemy swój numer ewidencyjny, to bank wypłaci nam środki, ale tylko do kwoty trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia. Podobnie u notariusza. Jeśli będziemy chcieli dokonać czynności notarialnych (np. zbycie lokalu), a nasz PESEL będzie zastrzeżony, to urzędnik odmówi wykonania zlecenia. Z odmową spotkamy się również, gdy zastrzeżemy numer ewidencyjny, a będziemy potrzebowali wymiany karty SIM u naszego dostawcy usług telekomunikacyjnych.
Biorąc to pod uwagę, warto pamiętać, by anulować zastrzeżenie, zanim będziemy się udawać do banku po kredyt, lub wypłatę gotówki, ale też do notariusza czy punktu usługowego telekomu — wszędzie tam, gdzie numer PESEL jest potrzebny do załatwienia sprawy.
Jak zastrzec numer PESEL?
Zastrzeganie numeru ewidencyjnego jest bezpłatne i można to zrobić na dwa sposoby. Przez internet i stacjonarnie, w urzędach lub np. w banku. Najprostszy i najszybszy jest oczywiście sposób internetowy. Kto może zastrzec swój PESEL? Osoby, które mają ten numer przypisany i są pełnoletnie.
By dokonać zastrzeżenia PESELu, trzeba mieć dostęp do profilu zaufanego, lub być posiadaczem aplikacji mObywatel, co umożliwi szybkie zalogowanie do serwisu mobywatel.gov.pl. Gdy już to zrobimy, należy:
- przejść do sekcji „Twoje dane”
- następnie „Rejestr zastrzeżeń PESEL”
- kliknąć „Zastrzeż PESEL”, lub „Cofnij zastrzeżenie”, w zależności od tego, jaką operację chcemy wykonać.
Usługa jest wykonywana niemal od razu (aktywacja trwa ok. 30 minut), nie ma żadnego odległego terminu, po którym zacznie działać, choć system jest tak skonstruowany, ze sami możemy ustawić w nim datę i godzinę, od której zastrzeżenie ma funkcjonować, np. w sytuacji, kiedy zastrzeżenie chcemy odsunąć w czasie od dnia, w którym go dokonujemy.
Panel zastrzegania PESEL w serwisie mObywatel
Jeśli sami z różnych powodów (choroba, niepełnosprawność) nie możemy zastrzec PESELu, możemy to zrobić przez pełnomocnika. Będzie on to mógł załatwić w dowolnym urzędzie gminy.
Konsekwencje prawne od 1 czerwca 2024
Choć PESEL można zastrzegać już obecnie, to prawo, które pozwoli wykorzystać zalety tego rozwiązania, zacznie obowiązywać dopiero za kilka miesięcy, czyli 1 czerwca 2024. W tym czasie możemy zastrzegać i usuwać zastrzeżenie wielokrotnie.
Podsumowanie
Warto zastrzec numer PESEL, ponieważ jest to jeden z najważniejszych dokumentów tożsamości w Polsce, a niestety łatwo go wykorzystać do nadużyć i kradzieży tożsamości. Przestępcy mogą próbować wykorzystać go do uzyskania dostępu do danych osobowych, finansowych lub zdrowotnych innej osoby, często w celu dokonania przestępstwa. Zastrzeżenie PESELu jest bezpłatne i można je łatwo wykonać przez internet. Warto to zrobić jeszcze przed 1 czerwca 2024, kiedy wejdą w życie nowe, dotyczące go przepisy.
Tomasz Sławiński
KOMENTARZE (0) SKOMENTUJ ZOBACZ WSZYSTKIE